Ағымдағы жылдың жазына қарай азаматтардың тұрғын үй салуға және сатып алуға банктік қарыздарының көлемі 5,7 трлн теңгеге жетті — бұл өткен жылмен салыстырғанда 12,5%-ға артық. Бес жыл ішінде көрсеткіш 3,7 есе, онжылдықта бірден 5,5 есе өсті.

ҚР-да ипотеканы ҚР ЕДБ 21-нің 11-і береді: 10 коммерциялық банк және тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі бойынша жұмыс істейтін мемлекеттік Отбасы банкі.

Банктердің құрылыс салушылармен және мемлекеттік бағдарламалармен серіктестік бағдарламаларынан тыс коммерциялық ипотека бойынша ЖТСМ мөлшерлемелері 17,2%-дан басталады (Freedom Bank). ЦентрКредит банкінде 18,7%-дан, Altyn Bank-те 19,4%-дан мөлшерлемелер басталады, бұдан әрі көрсеткіш Қазақстандағы Қытай Банкінде 26%-ға дейін өседі. Мөлшерлемелердің жоғарғы шегі 22,2%-дан (Altyn Bank) 30%-ға дейін (Шинхан Банк) өзгереді. Жалпы, барлық банктердің мөлшерлемелері кірістерді растаудың болуына, қарыз алушының олардың клиенті болып табылатындығына, оның ішінде жалақы жобалары бойынша, өнім бойынша комиссиялардың болуына немесе болмауына және басқаларға байланысты.

Сектордағы ипотекалық қарыздың максималды мерзімі (КЗИ Банкі) 5 жылдан (Freedom Bank, Halyk Bank, Altyn Bank, ForteBank, Шинхан Банк, Нұрбанк) 20 жылға дейін. Бастапқы жарнаның ең танымал нұсқасы — 20% бастап өзгереді. Мұндай шарттар секторда 4 ЕДБ ұсынады. Өнімдер туралы мәліметтерді кестеден көруге болады.

Жалпы, мөлшерлемелер өте жоғары. Неғұрлым қызықты нұсқаларды әзірлеушілермен бірлескен серіктестік бағдарламалар сегментінде ғана табуға болады. Мұнда ЖТСМ 6,2% (Bank RBK өнімдері) және 7,2% (Freedom Bank, серіктес компаниялардың жаңа ғимараттарындағы пәтерлерге арналған цифрлық каскадты ипотека) құрауы мүмкін. Бірақ бұл сегментте мөлшерлемелер жиі жоғары екені байқалады: сонымен, сол Bank RBK-да серіктестік бағдарламалар бар, онда ЖТСМ 24,8%-дан, Freedom Bank — 17,2%-дан, Банк ЦентрКредиттен (#ҮҚШ ипотекасы) — 19,7%-дан, Halyk Bank-тен (BAZIS-A-дан салынып жатқан тұрғын үй)— 19,2%-дан басталады.

Мұндай өнімдерге ең жақсы балама ҚР-да неміс моделі бойынша ұйымдастырылған тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі, сондай-ақ операторы Отбасы банкі болып табылатын неғұрлым қолайлы тұрғын үй бағдарламаларының тұтас сериясы болып қала береді.

Ағымдағы жылы ҚР-да басталған және жеке баспанасы жоқ қазақстандықтарға арналған екі жаңа мемлекеттік бағдарламалардың «Отау» және «Наурыз» шарттарын қарастырайық. Отбасы банкі операторы болып табылатын екі бағдарламаның да артықшылықтары — ұзақ мерзімде (19 жылға дейін), сондай-ақ минималды ЖТСМ-мен. Сонымен қатар, бұл бағдарламаларға ең осал азаматтар — жетімдер, көп балалы азаматтар және т. б. қатыса алады, яғни коммерциялық банктерде мүмкіндігі жоқ адамдар. Сондықтан мұндай бағдарламалар әлеуметтік сала үшін үлкен маңызға ие.

Мәселен, «Отау» бағдарламасы бойынша ЖТСМ 9,2%-дан басталады, ал жинақталғаннан кейін қарыз сомасының 50%-ы қарыз алушының санатына, жинақтау мерзіміне және басқаларына байланысты небәрі 3,6%–6,9%-ға дейін төмендейді. «Наурыз» бағдарламасы бойынша жағдай одан да тиімдірек: мұнда ЖТСМ халықтың әлеуметтік осал топтары үшін 7,3%-дан басталады, содан кейін 3,6%-ға дейін төмендейді.

«Наурыз» бағдарламасының «Отау» бағдарламасынан тағы бір айырмашылығы — қатысушыларға қойылатын талаптарда. Мәселен, 1 млн теңге көлеміндегі ең төменгі жинақ талабы екі мемлекеттік бағдарлама үшін де сәйкес келеді, алайда «Отауға» қатысу үшін банкте кемінде 18 ай жинақтау қажет болса, «Наурыз» бағдарламасы бойынша мұндай шектеулер жоқ. Екі бағдарламаның шарттары мен айырмашылықтары туралы мәліметтер төмендегі инфографикада келтірілген.

«Отау» бағдарламасы бойынша өтінімдерді қабылдау осы көктемде, «Наурыз» бағдарламасы бойынша маусым айында аяқталды. Алайда, Отбасы банкі қатысушылардың соңғы пулына кірмегендер үшін ағымдағы жылдың күзінде осы бағдарламаларға қосымша жалдау туралы жариялауды жоспарлап отыр. Бұл қандай да бір себептермен әлі үлгермеген немесе осы бағдарламалардың мүмкіндіктерін пайдалана алмаған қазақстандықтар үшін өте жағымды сәт. Сондай-ақ, бағдарламалар келесі жылы іске асырылатын болады, яғни қазақстандықтардың өз мүмкіндіктерін арттыру үшін Отбасы банкіндегі депозитке қаражат жинауға уақыты бар.

Отбасы банкінде «Жасыл ипотека», «Корпоративтік» өнімі (кәсіпорын қызметкерлері үшін), «2-10-20», «5-10-20», жастардың тұрғын үй бағдарламалары, жас ғалымдарға арналған бағдарлама, «Дипломмен ауылға», «Асыл мекен» бағдарламалары және басқалар сияқты арнайы шарттары бар бағдарламалар да жұмыс істейді.

Бұдан басқа, кез келген бағдарламаға қарамастан, Отбасы банкінде тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі жұмыс істейді, оның шеңберінде қазақстандықтар қандай да бір бағдарламаның қосымша шектеулері мен талаптарынсыз өздері үшін баспана таңдай алады. Жүйе өз баспанасы бар адамдар үшін де, азаматтардың арнайы санаттарына жатпайтындар үшін де, яғни барлық ниет білдірушілер үшін де жұмыс істейді.

Тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесі шеңберінде Отбасы банкінде жинақтардың мерзімі мен сомасына, сондай-ақ бастапқы жарнаға байланысты тұрғын үй, аралық немесе алдын ала қарыздар алуға болады. Осы факторларды ескере отырып, олар бойынша мөлшерлемелер 3,6%-дан 14,4%-ға дейін өзгереді.

Айта кетейік, Қазақстанда айтылған 5,7 трлн теңге ипотекалық қарыздың 3,2 трлн теңгеден астамы Отбасы банкіне тиесілі. Осылайша, бұл қаржы институты қазақстандықтарды тұрғын үймен қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарады және осы аса сезімтал әлеуметтік салаға жағымды әсер етеді, сондай-ақ жалпы халықтың қаржылық тәртібіне және ҚР тұрғын үй секторының жалпы дамуына жәрдемдеседі.