Биыл жазда қазақстандық банктердегі депозит 31,3 трлн теңгені құрады. Бір қызығы, жыл басынан бергі динамикаға көз салсақ, көрсеткіш шамамен 1% төмендеген. ҚР ЕДБ үздік ондығындағы төрт банкте ғана өсім бар, айтарлықтай өсім тек екеуінде ғана.
Көшбасшы — Отбасы банкі: банктегі депозиттер 2,4 трлн теңгеге жетті, жыл басынан бері өсім бірден 6%. Бір айдың ішінде банк өзінің депозиттік қоржынына тағы 1,4% қосты.
Екінші орында Kaspi Bank: жыл басынан бері 4,7% көбейіп 4,4 трлн теңгеге жетті. Сондай-ақ қазақстандық қаржы институтына айналған және бұрын жоғалтқан позицияларын белсенді түрде қалпына келтіріп жатқан Bereke Bank те жыл басынан бері 1,9% өсім көрсетіп, 1,1 трлн теңгеге жеткізсе, ЦентрКредит банкі 1,6% ұлғайта алды. Бұл ретте ҚР-дағы банктердің үздік ондығына кіретін қалған 6 ЕДБ депозиті азайды.
Жалпы, Отбасы банкінің көшбасшылығы жиі болады және түсінікті. Еске салайық, қаржы институты қазақстандықтарға жинақтарын жылжымайтын мүлікке айналдыруға мүмкіндік беретін тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесі бойынша жұмыс істейді. Аралық және алдын ала тұрғын үй қарыздарын алуды қамтамасыз ететін депозиттерді қоса алғанда, ТҚЖ шеңберіндегі банктік салымдар азаматтардың тұрғын үй жағдайын жақсартуға ұмтылысын қолдауға арналған республикалық бюджеттен мемлекеттік сыйлықақы алады. Бонус мөлшері 200 АЕК-тен аспайтын бір жылдағы жинақ сомасының 20%-ын құрайды.
Бір қызығы, бұл жерде бір мәселе бар. Отбасы банкінің бір салымшысының бірнеше тұрғын үй құрылыс жинақ шоты болуы мүмкін, бірақ олардың біреуіне ғана мемлекет сыйлықақысы есептелетін болады. Дегенмен, депозитті толтыру жүйесін өзгертпестен көбірек үнемдеуге мүмкіндік беретін лайфхактың бір түрі бар: отбасылық пакеттер. Ескерту: отбасы пакетіне тек ерлі-зайыптылар ғана емес. Оған барлық жақын туыстар: ата-ана, аға-әпке, балалар (балалар депозиті туралы жазғанбыз). Отбасылық пакеттің бір бөлігі ретінде бірнеше депозит ашу арқылы сіз олар бойынша табысыңызды айтарлықтай арттыра аласыз.
Есептеп көрейік: Сонымен, бірінші нұсқа: Отбасы банкіндегі депозит бір адамға беріледі (немесе депозиттер маңызды емес, өйткені сыйлықақы кез келген жағдайда олардың біреуіне ғана есептеледі). Ол осы депозитті ай сайын 100 мың теңгеге толықтырып отыр делік. Сонда үш жыл үнемдеуге мемлекет сыйлықақысы 414 мың теңгені, бес жылға 690 мың теңгені құрайды.
Енді бүкіл отбасы жинайды делік: екі ересек адам (бір адамға ай сайынғы жарна 40 мың теңге) және бала (ай сайын 20 мың теңге). Мұнда отбасылық топтама аясындағы барлық депозиттерді толықтырудың ай сайынғы сомасы сол 100 мың теңгені құрайды. Бірақ үш жылға мемлекеттік сыйлықақы қазірдің өзінде 720 мың теңгені, ал бес жылға бірден 1,2 млн теңгені құрайды.
Бір депозиттің орнына үш салым бойынша банктің сыйақысы сәл артық болатынын ескерсек (есептеулері бар кестені қараңыз), жеке салым бойынша үш жылда жинақталған жалпы жинақ 4,1 млн теңгені, бес жылда 7,1 млн теңгені құрайды. Ал отбасылық пакет шеңберіндегі үш депозит бойынша — үш жылда 4,4 млн теңге және бес жылда бірден 7,6 млн теңге.
Тиісінше, осындай тиімдірек жинақтаудан кейін банктегі тұрғын үй несиесі аз болады, ал ай сайынғы өтеу сомасы салымы бар отбасы үшін жинақы бар бір адамға қарағанда әрқашан төмен болады.
Бір қызығы, жыл басынан бері Қазақстан банктеріндегі депозиттер портфелінің қысқаруы бизнес депозиттері көлемінің азаюымен байланысты. Мәселен, заңды тұлғалардың депозиттері жыл басынан бері 5,1% азайып, 13,9 трлн теңгені құраса, жеке тұлғалардың депозиттері керісінше 2,8% өсіп, 17,4 трлн теңгеге жеткен. Мұны, басқалармен қатар, біз ЕДБ арасында да байқаймыз: депозиттік портфельдердің ең үлкен өсімін негізінен бөлшек Отбасы банкі мен Kaspi Bank көрсетті.
Осындай серпіннің нәтижесінде биыл 1 маусымда ҚР ЕДБ депозиттік портфеліндегі халық салымдарының үлесі жыл басындағы 53,6%, бір жыл бұрын 52,1% болса, қазірдің өзінде 55,5% болды. Ал он жыл бұрын шамамен 40% ғана болған.
