Қазақстандық банктер жайында біз үнемі жазып отырамыз. Ал ең жақын көршілерде жағдай қандай? Бүгін Өзбекстан банк саласы, өзің қалай сезінетінін байқаймыз.
Ағымдағы жылдың тамыздың соңына қарай Өзбекстан коммерциялық банктерінің несиелік портфелі 509,7 трлн сум (19,5 трлн теңге*) жетті — бір жыл бұрынға қарағанда, 14,6% көп. Солардың ішінен проблемалық несиелер 822,5 млрд теңгеге шаққанда (ары қарай оқырмандардың ыңғайлығы үшін біз барлық мәліметтерді теңгеге аударып отырамыз) құрады — бір жыл бұрынға қарағанада, 24,7% көп. Бір жылдың ішінде ӨР ЕДБ несиелік портфелден NPL үлесі 3,9%-дан, 4,2%-ға дейін өсті.
Салыстыру үшін: ҚР екінші деңгейлі банктердің несиелік портфелі 33 трлн теңге жетті, демек бір жылдың ішінде 23% өсті. Қазақстан нарығында 21 банк жұмыс істесе, Өзбекстанда олардың саны — 36.
ӨР ЕДБ несиелік портфелінде заңды тұлғаларға бөлінген несиелер басымдыққа ие: 67,3% қарсы 32,7% жеке тұлғаларға немесе 13,1 трлн теңге қарсы 6,4 трлн теңге. Ескеретін жәйт, жеке тұлғаларға бөлінген несиелер үлесі өсіп келеді: бір жыл бұрын 30,2% құраған болса, 2020 жылыдң тамызында — тек 19,6% болған екен. Ал Қазақстанда портфель өзгеше бөлістірілген: жеке тұлғаларға бөлінген несиелер үлесі 58% құраса, ал заңды тұлғаларға меншікті ауырлық несиелер көлемі, сәйкесінше 42% құрады.
* осында және ары қарай 2024 жылдың 1 қыркүйегіне сәйкес, ҚР Ұлттық банктің ресми курсы негізінде мәліметтер есептелген
Өзбекстанның несиелік нарығында мемлекеттік үлесі бар банктер көш бастап тұр. Ағымдағы жылдың тамыздың соңына осындай банктердің жалпы несиелер көлемі 13,6 трлн теңге құрады, демек бір жылдың ішінде 10,7% өскенін көрсетеді. Жалпы осындай банктердің саны 10 және ең үлкен несиелік портфель Узнацбанк иелік етеді: шамамен 4 трлн теңге. Одан кейін, сәйкесінше Узпромстройбанк және Агробанк 2,4 трлн теңге және 2,3 трлн теңге несиелік көлемін құрап тұр.
Қалған банктер жалпы несиелік портфельдің үлесі 5,9 трлн теңге иелік етеді. Солардың ішінен ең көп көлемдер Ипотека-банкта (1,4 трлн теңге), Капиталбанкта (1,1 трлн теңге) және Hamkorbank (701,6 млрд теңге) байқалады.
Ескеретін жәйт, ӨР несиелік нарығында шоғырлану ҚР-на қарағанда төмен. Өзбекстанның екі ең ірі банкі елдегі коммерциялық банктердің жалпы несие портфелінің үштен бірінен аз бөлігін құраса, ал Қазақстанда екі ең ірі банк ҚР ЕДБ несие портфелінің жартысына жуығын шоғырландырады.
Жоғарыда айтылғандай, Өзбекстан банктері көбінесе бизнесті несиелендіреді: 2024 жылдың тамыздың соңына қарай 36 ЕДБ-нен 25-нің несиелік портфелінде заңды тұлғаларға бөлінген несиелер басымдыққа ие болған. Несиелендірудің түрлері бойынша, несиелік мекемелер емес, заңды тұлғаларға бөлінген несиелер көлемі 12,4 трлн теңге құраса, заңды тұлғаларға бөлінген шағын несиелер көлемі — 400 млрд теңге, синдицировалық несиелерге 187,7 млрд теңге келсе, лизинг және факторингке — 91,1 млрд теңге, ал банкаралық несиелерге — 25,1 млрд теңге келді екен.
Жеке тұлғаларға бөлінген несиелер ішінде, 2,4 трлн теңге ипотекалық несиелерге келген болса, 1,6 трлн теңге — тұтынушылық неселерге, 1,4 трлн теңге —шағын несиелер үлесін құрады. Кәсіпкерліктің дамуына арналған несиелер көлемі 703 млрд теңге, ал білім беруге — 194,1 млрд теңге құрады.
Экономиканың салалары бойынша ең көлемді несиелер өндіріске берілген екен: 5,6 трлн теңге. Одан кейін ауыл шаруашылық келеді: 2 трлн теңге. Сауда және қоғамдық қызмет көрсету саласына — 1,4 трлн теңге, ал көлік және коммуникацияларға — 1,3 трлн теңге келеді екен. Құрылыс саласына бөлінген несиелер жалпы несиелік портфельдің тек 3% құрап, немесе 493 млрд теңге.
